Dataset Viewer
text
stringlengths 2
3.12M
|
|---|
УДК
ПИРИДОКСИН ТУЫНДЫЛАРЫНЫҢ СИНТЕЗІ ЖӘНЕ ТУБЕРКУЛЕЗГЕ ҚАРСЫ БЕЛСЕНДІЛІГІ
Абилканова Ф.Ж., Қабланова Д.Л., Данышпанова Б., Қабланбек Ұ., Бегенова А., Хамитбекова Б.
Қарағанды индустриялық университеті, Теміртау қаласы, Қазақстан Республикасы
(e-mail.ru: [email protected], [email protected], , [email protected], [email protected], [email protected], [email protected])
Туберкулез – адамзаттың басты инфекциялық жауы. Бірнеше он жылдар бойы науқастарды емдеу үшін тиімді дәрі болса да, жыл сайын туберкулезден миллион адам қайтыс болады. Біздің ғаламшарымыздың үлкен бөлігінде инфекциялық аурулардың ішінде туберкулездің «№1-ші өлтіруші» болып қала беретініне назар аударту үшін 24 наурыз-Дүниежүзілік туберкулезге қарсы күрес күні өткізіледі.
Бұл күн жайдан жай таңдалған жоқ. 120 жыл бұрын бұл күні Берлинде Роберт Кох ғылыми жұртшылық үшін таңғаларлық өтініш жасаған болатын. Ол осы қауіпті аурудың қоздырғышы-туберкулез микобактериясын ашқаны туралы хабарлады. Сол жылдары туберкулез Европа мен Америкада кең таралған, ол ғаламшардың әр жетінші тұрғынының қазасының себебі болатын. Жаңалық осы ауруды диагностикалау және емдеу саласында елеулі түрде жылжуға мүмкіндік берді.Туберкулез көбіне тыныс алу мүшелерін (ең бастысы өкпе мен бронхты) зақымдайды, бірақ басқа да мүшелерді зақымдауы мүмкін, мысалы, сүйектер мен бұлшықеттер. Осы айырмашылықтарына қарай туберкулездің екі негізгі түрі бар: өкпе туберкулезі және өкпеден тыс туберкулез.
Өкпе туберкулезі ұзақ уақыт бойы симптомсыз өтеді және флюорография немесе кеуде жасушасын рентген суретіне түсірген кезде анықталады. Халық үшін негізгі қауіп өкпе туберкулезі, өйткені ауруды тарату жолы –ауа-тамшы арқылы. Дені сау адам туберкулезбен ауыратын науқас жөтелген, түшкірген және онымен сөйлескен кезде жұқтыра алады.Туберкулездің ашық түрімен ауыратын бір науқас 24 сағат ішінде он миллиард бактерия бөледі, жөтелген кезде ауа арқылы таралады және қоршағандарға жұқтырады.Туберкулезбен ауыратын жануарлардан сүт өнімдерін пайдалану кезінде болмашы жұқтыруы мүмкін. Туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыста болған кез келген адам туберкулезбен ауруы мүмкін. Байланыстың жақын болғанына қарай, ауру қауібі жоғары болады. Негізінен, туберкулездің дамуына ағзаның қорғаныш күштерінің азаюы әсер етеді: басына түскен қатты ауру, дұрыс тамақтанбау, күйзелісті жағдайлар, АИТВ-инфекция. Туберкулезді әсіресе мектеп жастағы балалар мен егде адамдар қабылдағыш. Бірақ туберкулезбен ауыратын науқастармен байланыс жасаған адамдардың барлығы ауырмайды. Ағзаны қорғауға және сол немесе басқа аурулардың пайда болуыны иммунитеттік жүйе жауап береді. Туберкулездің дамуы мен өршуі ағзаның әлсіз иммунитеттік жүйесінің нәтижелері болып табылады. Бұл зерттеудің мақсаты:туберкулезге қарсы пиридоксин туындылары негізіндегі қосылыстарды синтездеу және олардың биологиялық белсенділігін зерттеу болып табылады.
Ең алдымен төзімді , туберкулезға қарсы, уыттылығы төмен және микробактерияға қарсы белсенділігі жоғары жаңа туберкулезге қарсы препараттарды жасау органикалық және дәрілік химияның ең маңызды міндеті болып қала береді. Қазан федералдық университетінің Фармация ғылыми-білім беру орталығында соңғы екі онжылдықта жүргізілген іргелі зерттеулер негізінде пиридоксин (В6 дәрумені) негізіндегі тиімділігі жоғары және қауіпсіз инновациялық препараттарды құрудың жаңа перспективті тәсілі әзірленді.Пиридоксинді қолданудың алғышарттары келесі факторлар болды:
1. Пиридоксиннің өзінің белсенді тасымалдау жүйелері бар. Нәтижесінде дәрілік заттың молекуласына танымал пиридоксин фрагментінің қосылуы әртүрлі биологиялық кедергілер арқылы жақсырақ енуді қамтамасыз ете алады;
2. Пиридоксин туындыларында функционалдық топтардың үлкен санының болуы туберкулезге қарсы фармакофорлармен химиялық модификациялау үшін, сондай-ақ әртүрлі алмастырғыштарды енгізу үшін қол жетімді. Бұл қосылыстардың гидрофильді-липофильді тепе-теңдігіне әсер етуге, заттың фармакокинетикалық қасиеттерін өзгертуге, оның биожетімділігін арттыруға және жанама әсерлерін азайтуға мүмкіндік береді [1-3].
«В6 витамині» термині биологиялық химия номенклатурасы бойынша халықаралық комиссияның ұсынымдарына сәйкес пиридоксин, пиридоксаль, пиридоксамин, пиридоксальфосфат және пиридоксаминфосфат (коэнзим) бар 3-гидроксипиридин туындыларының тобына жатады.В6 дәрумені қоректік фактор ретінде 1926 жылы ашылды: егеуқұйрықтар азығына ашытқы қосылғанда егеуқұйрықтарда аяқ-қол дерматитінің белгілері жойылды, бірақ сол кезде белгілі суда еритін В1 және В2 витаминдерінің қатысуымен қалды. 1938 жылы ашытқы құрамындағы пиридоксиннің құрылымы дәлелденді , ал 1944 жылы В6 витаминінің басқа екі түрі пиридоксаль және пиридоксамин бөлініп алынды. В6 витаминінің формалары тірі жүйелерде әртүрлі биохимиялық реакцияларды тудырады.
1 сурет - Пиридоксин туындылары негізіндегі изоникотиноилгидразондар мен гидразидтерді синтездеу әдістемесі
Пиридоксиннің коферменттік формалары аминқышқылдары алмасуының әртүрлі ферменттерінің құрамына кіреді: декарбоксилаза, аминотрансфераза, кинуреназа, триптофан синтетаза, цистеиндесульфгидраза, сондай-ақ аминқышқылдарының сульфациясын қамтамасыз ететін ферменттер және т.б.[4].
Пиридоксиннің құрылымын құрудың басынан бастап оның химиясы қарқынды дамыды. Зерттеудің негізгі шыңы 1940-1980 жылдарға келді. Осы кезеңде пиридоксиннің әртүрлі туындылары алынып, олардың химиялық және биологиялық ерекшеліктері зерттелді. Пиридоксин химиясын зерттеуге ең елеулі үлес қосқан У.Корытниктің еңбектерін ерекше атап өткен жөн [5].
Туберкулез инфекциясы кезінде пиридоксин тапшылығы пайда болады. Осыған байланысты витаминнің тәуліктік дозасы 60 мг-ға дейін артады. Пиридоксинді изониазидпен, ломефлоксацинмен, пиразинамидпен және этамбутолмен ішу арқылы бір мезгілде қолданғанда бұл препараттардың фармакокинетикалық және микробиологиялық деңгейде өзара әрекеттесуі байқалмайды.
Қазіргі кезде туберкулезге қарсы дәрілерді негізгі және резервті топтарға бөледі.
1. Негізгі топ дәрілері: Изониазид, Рифампицин, Пиразинамид, Этамбутол, Стрептомицин.
2. Резервті топтағы дәрілер: Этионамид, Протионамид, Циклосерин, Канамицин, Амикацин, Капреомицин, Фторхинолондар.
Туберкулез науқасын емдеудегі жетістіктер химиотерапиямен байланысты. Химиотерапияның нәтижелілігі антибактериалды дәрілердің туберкулез микобактериясына қарсы әсерімен байланысты.Терапиялық нәтижеліліктің дәрежесі дәрілердің бактериостатикалық белсенділігіне және макроорганизммен байланыста болатын бактериялық популяцияның жағдайына, дәріге төзімділігіне байланысты болады.Туберкулезге қарсы кейбір дәрілерге сезімтал және төзімді бактериялар түрлеріне сапалы әсер жасау үшін туберкулез науқастарының химиотерапиясы бактериостатикалық дәрілердің комбинациясымен жүргізіледі. Дәрілерді бір-біріне қосып бергенде олардың микобактерияларға қарсы әсері күшейеді,мысалы изониазид пен рифампицин, этамбутол мен пиразинамид бір-бірінің әсерлерін күшейтеді.Туберкулезге қарсы дәрілердің бактериостатикалық әсері олардың науқас қан сарысуындағы концентрациясының деңгейіне және оны оптималды жоғары деңгейде сақтап тұру уақытына байланысты болады. Бұл дәрінің тәуліктік мөлшерін бір рет және күнара беруге болатынын көрсетеді.Туберкулезге қарсы дәрілердің жақсы диффузиялық қасиеті бар, олар кез келген патологиялық ошаққа ене алады, сондықтан көп жағдайда химиотерапияның нәтижелілігі туберкулез процессінің ерекшелігіне, оның ішінде өкпедегі морфологиялық өзгерістерге байланысты бола бермейді. Туберкулезге қарсы дәрілерді бергеннен кейін емнің нәтижесіз болуын көбінесе химиотерапияның дұрыс жүргізілмеуіне және дәріге төзімділіктің қалыптасуына байланысты болады.Бірақ созылмалы туберкулез процессінде өкпе тінінде фиброзды өзгерістердің пайда болуы, қан және лимфа айналымның бұзылуы салдарынан дәрілердің диффузиясы біршама баяулайды. Бұл туберкулезге қарсы дәрілердің қан сарысуына қарағанда фиброзды кавернаның қабатында және ішінде өте аз концентрацияда болып дәрі концентрациясының тез көтеріліп оңтайлы деңгейге жетуіне жағдай жасамайды.
Организмде ТМБ үш популяция түрінде болады: жасуша сыртында, казеозды заттарда және жасуша (макрофаг) ішінде. Емдеудің әрбір кезеңінде туберкулезге қарсы дәрілердің жасуша сыртында және ішінде орналасқан микобактерияларға белсендігін ескеру қажет.Ең үлкен топты негізінен қуыс ішіндегі ТМБ-нан тұратын жасуша сыртындағы микроорганизмдар құрайды. Адам денесінде ТМБ-лардың көбеюі туберкулез процесінің өршуі кезеңінде байқалады. Бұл кезеңде микобактериялардың зақымдалған ағзалардың тініне қарқынды шығуы басталады, нәтижесінде жаңа қабыну аймақтары пайда болып, казеозды некроз дамиды. Бұл кезде ТМБ-лардың көпшілік бөлігі жасуша сыртында болады. Олар өте тез өсетін, метаболизмі жағынан белсенді популяция. Микробты денелер саны жобамен 107-109 болады. Оптимальды жағдайда бұл бациллалар әрбір 16-20 сағат сайын бөлінеді. Бұл кезеңде туберкулезге қарсы дәрілердің барлығы да нәтижелі болады.Химиотерапия кезінде туберкулез қабынуы азайған сайын, микобактерия бөлу азайып, соңынан біржола тоқтайды. Бұл кезде науқас организмінде микобактериялардың бір бөлігі персистелген жағдайда сақталып қалып қояды. Оларды “ұйықтап жатқан” микобактериялар деп атайды. Микобактериялардың персистелінуінің бір түрі олардың L-түріне ауысуы. Бұл жағдайларда туберкулез микобактериялары жасуша ішінде болады. Жасуша ішіндегі микобактерияларда көбейе алады. Казеозды ошақ және макрофаг ішіндегі микроорганизмдар саны 102-105 микробты дене болады да, аз жылдамдықпен көбейеді. Мұндай микобактерияларды туберкулезге қарсы дәрілердің көмегімен өлтіру - өте қиын. Себебі кейбір дәрілердің жасуша ішіндегі микобактерияларға әсері жасуша ішіндегілерге қарағанда әлсіз болады.
Ем нәтижелі болу үшін барлық қышқылға тұрақты бактерияларды жою керек, яғни ТМБ-лары орналасқан жерге ене алатын дәрілер қажет. Сондықтан барлық дәрілерді қолдануға болмайды.Бактериялық популяциялардың азаюы қабыну процесстерінің таралуына, кавернаның жабылуына, ошақтардың қапшықтануына жағдай жасап, склероздың құралуына кедергі жасайды. Бірақ организмдегі туберкулездің жазылу процесстері қақырықтың негативациясына қарағанда баяу жүреді де, дұрыс жүргізілген химиотерапиядан кейін бірнеше айлар өткен соң аяқталады.Химиотерапияны жекелеген және стандартты режимдерде жүргізеді. Стандартты ем дегеніміз - дәрілердің ең нәтижелі комбинациясын таңдау, емнің қарқынды және жалғастыру кезеңдерінде ғылыми дәлелді түрде ең нәтижелі дәрілерді таңдау, дәрілердің оптимальды мөлшерін таңдау, жағымсыз әсерлердің аз кездесуі. Стандартты емді ұйымдастыру жеңіл, оның нәтижесі жекелеу емге қарағанда дәрігердің квалификациясына аз байланысты болады. Стандартты емнің нәтижелілігі тәжірбиеде сыналып дәлелденген. Бірақ стандартты емді қажет болған жағдайда жекелей емдеу әдісіне ауыстыруға болады.
Изониазид - бүкіл әлемде туберкулезді емдеуде кеңінен қолданылатын дәрі. Туберкулез микобактериясына қарсы өте жоғары белсенділік көрсетеді. Стрептомициннен ерекшелігі жасуша ішінде орналасқан туберкулез микобактериясына да әсер етеді.Алапес қоздырғышына тежегіш әсер көрсетеді. Изониозидке баска микроорганизмдер сезімтал емес. Изониазид туберкулез микобактериясынабактериостатикалық және бактериоцидтік әсер көрсетді,оның механизмі әлі күнге дейін түсіндірілмеген.Изониозидке туберкулез микобактериясының тұрақтылығы стрептомицин мен рифампицинге қарағанда өте баяу дамиды. Изониазид –асқазан-ішек жолдарына жақсы сіңеді. Препарат тіндік тосқауылдар арқылы оңай өтеді және салыстырмалы түрде барлық тіндерге біркелкі таралады. Изониазидтің көп бөлігі метоболит және конъюганттар түзе отырып ,химиялық өзгеріске ұшырайды. Изониозидтің негізгі мөлшері және оның өзгеріске ұшыраған өнімдері 1 тәулік ішінде шығады. Олар негізінен бүйрек арқылы бөлінеді.
Қолданылуы: Изониазидті туберкулездің барлық түрлерінде қолданады. Препаратты әдетте ішке, кейде ректалды енгізеді. Қажет болғанда оны көк тамырға және бұлшықетке тағайындайды.
Жанама әсері: Изониазидттің негізгі теріс қасиеті нейротоксикалық әсері. Негізінен ол неврит түрінде, соның ішінде кейде көру жүйкесінің невриті байқалады. ОЖЖ жағынан жағымсыз әсерлер боуы мүмкін. Кейбір науқастарда ауыз қуысының құрғауы,лоқсу,құсу,іштің қатуы,жеңіл анемия байқалады.Аллергиялық реакциялар салыстырмалы түрде сирек болады. Бірқатар жағдайларда тері реакциялары,қызба,эозинофилия пайда болады. Изониазидттің жанама әсерлерінің көбі аминқышқыдарының әртүрлі өзгерістерге ұшырауына қажетті коэнзимдер болып табылатын пиридоксаль фосфатының түзілуі үрдісінің тежелуіне байланысты болады. Осыған байланысты жанама әсерлердің алдын алу үшін изониазидпен бірге пиридоксин тағайындалады.
Қорытындалай келе симптоматикалық ем ретінде науқастарға витаминдер қолданылады. Белсенді туберкулезбен ауыратын науқастарда С витаминнің жетіспеушілігі байқалады және туберкулезге қарсы ем қолданғанда, осы жетіспеушілік күшейеді. С витамині қышқылдану процестерін жақсартады, десенсибилизациялық әсер етеді, ол әсіресе стрептомицинмен, канамицинмен, изониазидпен және ПАСҚ-мен емделгенде байқалады. С витаминін В1 - В12 витаминдерімен бірге қолдануға болмайды. Науқастарды изониазидпен және ГИНҚ-ның басқа туындыларымен, протионамидпен емдегенде В6 витаминін (пиридоксин) белгілейді. Бұл препараттар пиридоксиннің биотрансформациясымен бұзады. Егер науқас осы витаминді қабылдамаса, орталық және шеткі нерв жүйелерінің қызметі ауыр түрде бұзылады. Изониазидті көктамыр арқылы қабылдайтын науқастарға пиридоксин қолдану қажет.В1 витаминін (тиамин) изониазид, этионамид,канамицин, стрептомицин қабылдайтын науқастарға белгілейді. Жан-жақты әсерлі антибиотиктер,стрептомицин, флоримицин, канамицин, рифампицин қабылдайтын науқастарға В12 (цианокобаламин) белгіленеді. Аталған антибиотиктер дибактериоз туғызады және осы витаминнің синтезделуін бұзады. Науқастарды этионамидпен емдегенде РP (никотин қышқылы) белгілеу қажет, өйткені пеллагроидты синдром пайда болуы мүмкін. Туберкулезбен ауыратын науқастарға комплексті ем қолданғанда десенсибилизация туғызатын дәрілерді пайдаланады. Туберкулезге қарсы қолданылатын препараттарды науқас нашар көтергенде немесе туберкулез инфекциясында пайда болатын аллергиялық реакцияларды жою үшін пипольфен,супрастин, димедрол, кальций препараттарын пайдалануға болады. Стероидты анаболикалық препараттарды анықтаған,тәбеті төмендеген, әлсіздік айқындалған,интоксикациясы бар туберкулезбен ауыратын науқастарға қолдану қажет. Неробол, ретаболил,метиландростенолон организмде белоктың өндірілуін қуаттандырады, көмірсу, қарапайым май алмасуды қалпына келтіреді. Инсулиннің аз мөлшері тінде қанттың пайдалануын қуаттандырады, сондықтан организмнің туберкулез инфекциясына төзімділігін арттырады, репарациялық процесті жылдамдатады.
ПАЙДАЛАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР ТІЗІМІ
1. Ebadi, M. Regulation and function of pyridoxal phosphate in CNS / M. Ebadi // Neurochem. Int. – 2000. – V. 3, Iss. 3–4. – P. 181-206.
2. Беленький, Л.И. Галина Яковлевна Кондратьева (2.03.1920–28.02.2015) / Л.И. Беленький / Хим. Гетероцикл. Соед. – 2015. – Т. 51, Вып. 4. – С. 1-2.
3. Штырлин, Н.В. Экспериментальное и теоретическое исследование 6-замещенных производных пиридоксина. Синтез циклических ацетонидов 2,4,5,6-тетракис(гидроксиметил)пиридин-3-ола / Н.В. Штырлин, А.Б. Добрынин, M.В. Пугачев, Т.И. Маджидов, Л.П. Сысоева, Р.З. Мусин, И.А. Литвинов, Е.Н. Климовицкий, Ю.Г. Штырлин / Журн. орг. химии. – 2011. – Т. 47, Вып. 1. – С. 101-109.
4. Петухов, А.С. Синтез, пространственная структура и свойства семичленных ацеталей пиридоксина: дис. … канд. хим. наук: 02.00.03: защищена 16.12.2004 / Алексей Сергеевич Петухов. – Казань, 2004. - 178 с.
5. Pat. US 0161678, IPC A61K 31/444. Methods for the synthesis of pyridoxamine / R. Khalifan, R. Keilitz, C. Koellner, T. Degenhardt, S.R. Brand; McDonnel Boehnen Hulbert & Berghoff LLP. – Опубл. – 12.06.2007. |
DOI
С.У.Жиенбек,С.К.Кабиева,Ф.Ж.Абилканова,Г.А.Еркинова,В.В.Коньшин,Г.Б.Слепченко,
(Қарағанды индустриялық университеті, Теміртау қ., Қазақстан)
(e-mail.ru: [email protected])
ӨCІМДІК МАТЕРИАЛДАРЫНЫҢ ЖЕКЕЛЕНГЕН ТҮРЛЕРІНЕН СТОМАТОЛОГИЯЛЫҚ ПРЕПАРАТТАР АЛУ ТЕХНОЛОГИЯСЫН ЖАСАУ
Пародонт ауруы қазіргі стоматологиядағы ең күрделі мәселелердің бірі болып табылады. ДДҰ мәліметтері бойынша олардың деңгейі 55%-дан 98%-ға дейін, 15-19 жас тобында ол 55-89%,ал 35-44 жас тобында 65-98% құрайды.
Бұл патологияның кең таралуы және айтарлықтай “жасаруы”, периодтальды инфекция ошақтарының ағзаға жағымсыз әсері,сондай-ақ тістердің толық жоғалуына дейінгі асқынулардың жоғары деңгейі-мұның бәрі осы мәселенің медициналық және әлеуметтік маңыздылығын анықтайды. Осыған байланысты болашақ дәрігер-стоматологтар пародонт ауруларының клиникалық ерекшеліктері, диагнозын нақтылау, емдеу әдістері және олардың алдын алу шаралары туралы жақсы мәлімет алулары қажет. Пародонт деп бір-бірімен генетикалық, морфологиялық,функционалдық тығыз байланысты тісті қоршаған тіндер кешенін айтады. Бұл кешеннің құрамына қызылиек, периодонт, альвеола өсіндісі және тіс тіндері кіреді.Ең алғаш тіс төңірегіндегі тіндер кешені туралы ұғымды 1905 жылы орыс ғалымы н:н:Несмеянов қалыптастырды және патологиялық үрдіс кезінде барлық тіндер кешені жарақаттанады деп қорыта келе, бұл кешенді құрылымды амфодонттық ағза (амфодонтный орган) деп атауды ұсынды. Пародонттың қызметі сан-алуан және оның құрылысының анатомо-физиологиялық ерекшеліктерімен тығыз байланысты. Пародонттың қызметі төмендегідей. трофикалық, тіреп-ұстау, амортизациялау, тосқаул болу (барьерлік), пшетикалық, рефлекторлық-реттеушілік. Трофикалық қызметі жақсы дамыған қан және лимфа тамырларының, әртүрлі нерв рецепторларының арқасында жүзеге асады. Тіреп-ұстау қызметі тісті альвеолаға бекіткен периодонттың, қызылиектің, альвеола өсіндісінің күрделі құрылымды байлам аппаратының арқа сында жүзеге асады.Амортизациялаушы қызметі -шайнау қысымының күшін тіс қатарына және альвеола өсіндісіне тепе-тең бөлу. Бұл қызмет дәнекертінде құрылымның құрамындағы борпылдақ тіннің, қан және лимфа тамырларының шумақты торларының, тіндер сұйығының гидравликалық жастық қызметін атқаруы нәтижесінде орындалады.Тосқауыл болу немесе қорғаныс қызметі пародонт тіндерінің морфологиялық бүтіндігі, қызылиек жабынды эпителийінің мүйізгектене отырып, қорғаныс қызметін атқаруы, плазматикалық, лимфоидтық және толықша клеткалардың фагоцитоздау мүмкіндіктерінің болуы арқасында орындалады. Қызылиек сайы арқылы ауыз сұйығына лейкоциттердің көшуін де қорғаныс қызметіне жатқызуға болады.Пластикалық немесе құру қызметі фибробаластардың, толықша клеткалардың, цементо -жіне остеобластардың, адвентициалдық клеткалардың арқасында орындалады.Рефлекторлық-реттеушілік қызметі пародонтта жақсы қалыптасқан нервті- рецепторлық аппараттың көмегімен жүзеге асады. Бұл қызмет қабылдайтын тағамның табиғатына, тіс қатарының толыққандылығына байланысты шайнау қысымы күшін реттеуге бағытталған.
Пародонт (гр. παρα - жакын гр. ὀδόντος - ) — тісті қоршап тұрған тканьдер жиынтығы. Яғни бұғаң қызыл иек, тіс ұяшығының сүйегі, периодонт және тіс цементі жатады. Қызыл ет пен тісті ұстап тұратын сүйек ұлпалары ауруларының басты себебі –тіс қағы –бактериялар шоғырмалары мен олардың тіршілік ету өнімдері.
Ауыз қуысы гигиенасы жеткіліксіз болған жағдайда қақ тіс тасына ұласады. Әрі қарай инфекция қызыл еттің астына өтіп, тіс-қызыл ет қалталары қалыптасады, оларды тек мамандардың көмегімен ғана тазалауға болады. Егер тіс уақытында емделмесе, қабыну үрдісі жүріп, тістер босап, түсіп қалуға дейін барады.
Пародонт ауруларына тән белгілер –қызыл еттің қызаруы мен қанауға бейімділігі, ауыздан жағымсыз иіс шығып, тістесудің дұрыс болмауы, тістің түптерінің жалаңаштанып қалуы. Қабынуға қарсы ем ретінде антимикробты және жалпы нығайту дәрмектері қолданылады. Сонымен қатар ауызды шөп тұнбаларымен шаю және жараны тез жазатын пасталарды қолдану ұсынылады.
Емдеу тиімділігі ауыздың дұрыс гигиенасына байланысты. Тістерді дұрыс тазалау арқылы тістегі қақтарды кетіріп, тіс тасының алдын алып, емдік тіс пастасының көмегімен қызыл етті қорғап, тіс қылтанағымен массаждау арқылы қан айналымын жақсартып, жағымды ықпал етуге болады.Пародонт ауруларынан бүгінгі таңда толығымен арылуға болады, өйткені осыдан 10-15 жыл бұрынғы ойға сыйымсыз нәрселер қазір толығымен орындалып жатыр.Пародонтитті емдеу әдістерін консервативті және хирургиялық деп бөлуге болады.Консервативті әдістерге пациентке ауыз қуысының гигиенасын, тістегі шөгінділерді алуды үйрету, түсіндіру, дәрі-дәрмектік инъекциялар мен таңғыштар жатады.
Емдеу: Негізінде, пародонт ауруының диагностикасы және емдеу, спецификалық белгілерін көрсету аурудың нысанын, оның сипаттамаларын анықтау үшін, содан кейін ауыр белгілері бар қабынуды бейтараптандыру, азаяды. Бірақ, жағдайға байланысты, ауру еңсеру әдістері кейбір айырмашылықтар болуы мүмкін.Функциясын сағыз қалпына келтiру және сақтау болып табылады эстетика қалыпқа және осындай тұтастай, және, атап айтқанда пародонт тіндерінің орган ретінде патологиялық процестердің кері әсерін бейтараптандыру - Ол емдеу негізгі мақсаты екенін түсіну қажет.Ең өзекті ретінде проблеманы әсер бірыңғай әдісін таңдаңыз қалаған нәтиже пародонт аурулары ғана жан-жақты ем қамтамасыз етуге қабілетті болып табылады, өйткені қиын ол біледі және ауру еңсеру процесі салынды онда негізгі принциптерін бірқатар бар екенін маңызды болып табылады. Бұл даралық, күрделілігі, патогенетикалық және себеп-салдарлық емдеу. қалпына келтіру жөніндегі іс-шаралар бірқатар емдеу процесін аяқтау. Құрғақ сығындылар дәрілік өсімдік шикізатынан концентрацияланған экстракциялар болып табылады.Сыртқы түрі бойынша- бұл ылғалдылығы 5%-дан аспайтын сусымалы массалар.Құрғақ сығындылардың артықшылықтарына қолданудың қарапайымдылығы, сақтау кезіндегі тұрақтылық,дәлірек айтқанда мөлшерлеу мүмкіндігі және формалардың ассортиментін кеңейту жатады. Құрғақ сығындыларды әзірлеудегі перспективалы бағыт максмалды шығуды биологиялық белсенді заттарды қамтамасыз ететін дәрілік өсімдік құралдарын өңдеудің жаңа прогрессивті ресурс үнемдейтін технологияларын жетілдіру және құру болып табылады.
Осы маңызды факторлармен байланыс оңтайлы экстрагентті, экстракция және кептіру жағдайларын таңдау болып табылады.
Осылайша, мақаладағы зерттеу жұмысының негізгі мақсаты-Пародонт ауруларының алдын алу үшін табиғи шикізат негізінде компоненттерді таңдаудың теориялық негіздемесі,оларды зерттеу және ұтымды дәрілік формаларды құру.
Осы мақсатқа жету үшін келесі міндеттер қойылады:
1.Берілген фармакологиялық әсерді жинау мақсатында дәрілік өсімдік шикізатын дәрілік өсімдік құралдарды таңдауды теориялық негіздеу және эксперименталды түрде растау және негізгі топтарды анықтау әдістемелерін әзірлеу;
2. Құрғақ сығындыларды технологиялық өндіруді дамыту үшін дәрілік өсімдік құралдарының биологиялық белсенді заттардың () максималды шығуына әсер ететін оңтайлы экстракция параметрлерін орнатыңыз.
Ұсынылған жұмыста нысандар ретінде пайдаланылды: күлгін шөп,құлпынай жапырақтары,марихольд гүлдері, түймедақ гүлдері.
Таңдалған дәрілік өсімдіктердің химиялық құрамы,олардың белсенділігі туралы әдеби деректерге жүргізілген талдау жинау үшін өсімдік компоненттерін таңдаудың ұтымдылығын негіздеді. Экстрагентті таңдау фитохимиялық препараттар технологиясында үлкен рөл атқарады.Дұрыс таңдалған экстрагент өсімдік шикізатынан заттарды алу жылдамдығы мен толықтығын арттырады.Экстракция су ваннасында қыздыру арқылы әртүрлі концентрациядағы су мен су-алкоголь ерітінділерін қолдану арқылы жүзеге асырылды. Сығындыдағы флавоноидтардың қосындысын сандық анықтау спектрофотометрия әдісімен жүргізілді.Спектрофотометрия әдісін қолданудың артықшылығы-оның қол жетімділігі,орындаудың қарапайымдылығы.
Эксперименттік бөлім:
Ең алдымен, белсенді заттардың шығымдылығын арттыруға әсер ететін маңызды фактор өсімдік материалының ұнтақталу дәрежесі болып табылады.Жинау компоненттерінің ұсақталу дәрежесінің кестедегі флавоноидтар қосындысының құрамына әсерін зерттеу бойынша мәліметтер.
Ұнтақтау дәрежесі, мм
Мүлдем құрғақ шикізаттағы флавоноидтардың мөлшері, %
Жоғарыда келтірілген мәліметтер диаметрі 2-3 мм саңыраулары бар електен өтетін бөлшектер оңтайлы екенін көрсетеді,бұл мақсатты БАВ-ның жылдам және максималды өтуін қамтамасыз етеді.
Қолданылатын экстрагент түріне байланысты флавоноидтардың қосындысын сандық анықтау нәтижелері кестеде келтірілген.
Этил спиртінің концентрациясы
Мүлдем құрғақ шикізаттағы флавоноидтардың мөлшері, %
Экстрагенті таңдау шикізатты кері тоңазытқышы бар колбада 30 минуттан үш рет этил спиртімен 20,50,70 және 90% концентрацияда қайнату арқылы жүргізілді.
Шикізат пен экстрагенттің оңтайлы арақатынасын анықтау үшін 1:150,1:100 және 1:150 арақатынасында эксперменттер жүргізілді.Деректер кестеде келтірілген.
Шикізат пен эксперименттің арақатынасы
Мүлдем құрғақ шикізаттағы флавоноидтардың мөлшері, %
Эксперимент нәтижелері көрсеткендей,шикізат пен экстрагенттің оңтайлы қатынасы 1:150 қатынасы болып табылады.
Экстракцияның еселігі мен ұзақтығының параметрлері де орнатылған,мәліметтер кестеде келтірілген.
Экстракцияның көптігі мен ұзақтығы
Флавоноидтардың қосындысы, %
Екінші рет: Біріншісі - 45 мин, Екіншісі - 15 мин
Біріншісі— 45 мин, Екіншісі — 20 мин
Біріншісі — 45 мин, Екіншісі — 30 мин
Біріншісі - 45мин, Екіншісі - 40 мин
Біріншісі - 45 мин, Екіншісі - 45 мин
Кестеден флавоноидтардың ең көп саны экстракцияның әр кезеңінің ұзақтығы 30 мин болған кезде үш рет экстракция арқылы алынатыңдығын көруге болады,өйткені экстракция уақыты одан әрі ұлғайған кезде флавоноидтардың қосындысының мөлшері аздап өзереді.
Жоғарыда айтылғандардың негізінде келесі қорытындылар жасауға болады:
1.Табиғи шикізат негізінде дәрілік заттарды жасау әдістемесі әзірленді.
2.Әдеби деректерге сүйене отырып, биологиялық белсенді заттардың негізгі топтардың мазмұны нормалары анықталды:флавоноидтар, полисахаридтер, сонымен қатар аминқышқылдары,макро- және микроэлементтер.
3. Дәрілік өсімдік құралдарының белсенді заттарды алудың оңтайлы парметрлері зерттелді және таңдалды.
Әдебиеттер тізімі
1. Стоматология терминдерінің орысша-қазақша түсіндірме сөздігі. – Алматы, Қазақстан, 1991.
2. Хирургические методы лечения тканей пародонта (Видео) Архивная копия от 6 ноября 2009 на Wayback Machine
3. Пародонтология: национальное руководство / под ред. О. О. Янушевича, Л. А. Дмитриевой. - 2-е изд., перераб. и доп. - М.: ГЭОТАР-Медиа, 2018. - 752 с. - (Серия "Национальные руководства"). - ISBN 978-5-9704-4365-1.
4. Терапевтическая стоматология. Учебник / Боровский Е. В., Иванов В. С., Максимовский Ю. M., Максимовская Л. H. — Москва: Медицина, 2002 — 736 с. — ISBN 5-225-02777-6 — URL: https://www.rulit.me/books/terapevticheskaya-stomatologiya-uchebnik-read-301411-1.html |
"Кабиева С.К., Абилканова Ф.Ж.\n\n ФИЗИКАЛЫҚ ХИМИЯ БОЙЫНША(...TRUNCATED) |
"УДК \n\nТҮЙЕЖОҢЫШҚА НЕГІЗІНДЕГІ ДӘРІЛІК ЗАТТАРДЫ АЛУ Т(...TRUNCATED) |
"УДК\n\nЖҮЗІМ ӨҢДЕУ ӨНІМДЕРІНЕН КОСМЕТИКА АЛУ ТЕХНОЛОГИ(...TRUNCATED) |
"С.К. Кабиева, Ф.Ж. Абилканова\n\nПРОЦЕСТЕРДІҢ НЕГІЗІ\n\nБі(...TRUNCATED) |
"ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ЖОҒАРЫ БІЛІМ МИНИС(...TRUNCATED) |
"КӨПТІЛДІЛІК ЗАМАН ТАЛАБЫ\n\n Бүгінгі таңда елімізде «К(...TRUNCATED) |
"Табиғи газдар\n\n Табиғи газдардың құрамында сутегі, кө(...TRUNCATED) |
"Қазақстан Республикасының газ кен орындары\n\n 19 ғасыр(...TRUNCATED) |
End of preview. Expand
in Data Studio
Make sure you add the complete list of parquet files. The key is that we're keeping the working "all" subset while adding the individual ones.
Some troubleshooting points to consider:
Be consistent with file paths: If your working config uses "data/*.parquet", then make sure all your individual files use "data/" prefix too. Check for typos in filenames: Ensure the filenames exactly match what's in your repository. Make incremental changes: Add just a few subsets first, see if that works, then add more. Try without the "all" subset: If there are issues, try removing the "all" subset and just having individual ones. If you're still facing issues, you might want to check if there's a limit on how many subsets you can define in a dataset. Since you have a large number of files, try starting with a smaller subset of them to see if that works.
Dataset Card
The Base Train Dataset is a large-scale collection of corpora designed for Kazakh language model training.
Overview
The dataset comprises a mix of original Kazakh datasets and machine-translated content, with a significant portion derived from the FineWeb Edu corpus.
Data can be very huge, so if you need a specific file, you can download it using the code snippet below.:
from datasets import load_dataset
dataset = load_dataset(
"issai/Base_Transfer",
data_files={"train": "data/kk_ocr_fixed_cleaned_v2_split-00000-of-00001.parquet"},
split="train"
)
File Summary
| File Name | Row Count |
|---|---|
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_8-kk | 303439 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_9-kk | 1071921 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_6-kk | 1118775 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_1-kk | 1905224 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_0-kk | 1838387 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_2-kk | 1881636 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_1-kk | 1862602 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_3-kk | 1905713 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_0-kk | 1954983 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_4-kk | 1966187 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_3-kk | 1962158 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_2-kk | 1965651 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_5-kk | 1904798 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_0-kk | 1967683 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_2-kk | 1962805 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_4-kk | 1904738 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_3-kk | 1985097 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_4-kk | 1985361 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_8-kk | 1977335 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_6-kk | 1992677 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_6-kk | 1979823 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-33_train_5-kk | 1969247 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_7-kk | 1996366 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_5-kk | 1984027 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_1-kk | 1964816 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_5-kk | 1973355 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_7-kk | 1975429 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_4-kk | 1971413 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_0-kk | 1964920 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-40_train_3-kk | 1972242 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_1-kk | 1967275 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-49_train_6-kk | 1919322 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_0-kk | 1541581 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_1-kk | 1866939 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_7-kk | 1312480 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_3-kk | 1289695 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_1-kk | 1310115 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_8-kk | 1671792 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_2-kk | 1849038 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2022-27_train_2-kk | 3821369 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_6-kk | 1848854 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_1-kk | 1797537 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_3-kk | 1886754 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_3-kk | 1833826 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_4-kk | 1851013 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_6-kk | 1797638 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_1-kk | 1747944 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_2-kk | 1790560 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_5-kk | 1811397 |
| pdf_tq_kaz_2 | 4957 |
| train_kk_news180924_cleaned_v2_split | 21307 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_2-kk | 1783420 |
| doc_tq_kaz_2 | 4928 |
| train_kk_moh_cleaned_v2_split | 5867 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_5-kk | 1887322 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_4-kk | 1844746 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_7-kk | 1842195 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_0-kk | 1878396 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-30_train_5-kk | 1834744 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-26_train_7-kk | 1878031 |
| doc_tq_kaz | 5844 |
| synthetic_vlad_kk | 129300 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_6-kk | 1779623 |
| txt_tq_kaz_2 | 20845 |
| pdf_tq_kaz | 9520 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_0-kk | 1828313 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-42_train_4-kk | 1821469 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_4-kk | 1832893 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_0-kk | 1844265 |
| txt_tq_kaz | 671 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_2-kk | 1843752 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_3-kk | 1833394 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_5-kk | 1841828 |
| train_kk_various_cleaned_v2_split | 55752 |
| train_kk_tilqazyna_cleaned_v2_split | 74170 |
| train_kk_ocr_fixed_cleaned_v2_split | 170820 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-46_train_6-kk | 1841071 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_6-kk | 1169812 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_0-kk | 1925577 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_4-kk | 1928149 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_2-kk | 1927534 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_1-kk | 1929222 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_3-kk | 1928565 |
| HuggingFaceFW_fineweb-edu_CC-MAIN-2024-51_train_5-kk | 1922570 |
| train_kk_wikipedia_cleaned_v2_split | 6711027 |
| train_kk_fineweb_cleaned_v2_split | 3918479 |
| train_kk_news_cleaned_v2_split | 6661343 |
Total Files: 87 Total Rows: 150,025,658
License & Citation
This dataset is intended for research purposes. Please cite appropriately if used in publications.
- Downloads last month
- 357